Aanpak van interstitiële cystitis

Interstitiële cystitis komt vijfmaal meer voor bij vrouwen dan bij mannen. Deze aandoening kenmerkt zich door pijn in de schaamstreek, herhaalde aandrang om te urineren en het gevoel de blaas niet te kunnen ledigen. Urinekweken zijn negatief. Comorbiditeit wordt gezien met prikkelbare darmsyndroom (honderd keer meer kans) en lupus erythematosus (dertig keer meer kans). Andere aandoeningen die kunnen samengaan met interstitiële cystitis zijn migraine, astma, fibromyalgie, incontinentie, chronisch vermoeidheidssyndroom en vulvodynie.
Qua oorzaken wordt gedacht aan infecties, auto-immuunreacties, genetische factoren of allergie. Kalium, toxines en andere bestanddelen van de urine migreren door de beschadigde blaaswand naar het mucosaal interstitium en veroorzaken daar een permanente ontsteking. Mestcellen dragen door vorming van mediatoren (tumornecrosefactor, prostaglandines, histamine) op hun beurt bij tot een algemene blaasontsteking.
Welke maatregelen bieden enig soelaas?
Allereerst zijn er dieetfactoren. Het gaat beter met patiënten wanneer zij zware maaltijden vermijden. Een lijst van verboden en toegelaten spijzen kan helpen als richtlijn. Pompelmoezen, citroenen, veenbessen, sinaasappelen en ananas kan men beter vermijden. Meloenen, bosbessen en peren kunnen wel. Alcoholische en koolzuurhoudende dranken worden vervangen door coffeïnevrije koffie of thee. Liefst gebruikt men ook geen gerookt vlees of gerookte vis maar gevogelte of onbehandelde vlees- of viswaren. Wat melkproducten betreft verdienen jonge kaas, kwark en melk de voorkeur. Licht verteerbaar brood gaat boven roggebrood of brood gebakken met zuurdesem.
Op de tweede plaats komen mogelijke therapeutische ingrepen. Bepaalde preparaten op basis van pentosanen dragen mogelijk bij tot de glycosaminoglycaansynthese om de blaaswand te herstellen (driemaal 100 mg pentosaannatriumpolysulfaat per dag). Combinatie van de deze orale therapie met lage doses heparine subcutaan (5000 IE driemaal tot tweemaal daags) schijnt de werking te versterken. Verlichting van de symptomen treedt pas na vier tot zes maanden op. Hydroxyzine (tot 75 mg per dag) blokkeert de degranulatie van mestcellen en vermindert de klachten, vooral bij patiënten die ook lijden aan seizoensgebonden allergie. Sedatie, constipatie en een droge mond kunnen optreden. Amitriptyline (10 tot 100 mg per dag) is nuttig bij het bestrijden van pijn door zijn bijkomende anticholinerge, sedatieve en serotonerge activiteit. Gabapentine activeert het GABA-receptor effectorcomplex met verminderde neiging tot depolarisatie. De dosis moet opgetitreerd worden, beginnend met 300 mg en stijgend tot 3600 mg per dag, in drie giften. Zowel amitriptyline als gabapentine kunnen misselijkheid, sedatie en constipatie geven. Corticosteroïden zoals prednisolon remmen ontstekingsreacties: 25 mg per dag gedurende één tot twee maanden kan na die tijd verminderd worden tot de minimale effectieve dagdosis. Glucoseintolerantie, hypertensie en toename van het lichaamsgewicht behoren tot de nadelen. Ciclosporine (1,5 mg/kg lichaamsgewicht tweemaal daags) blokkeert vooral de cellulaire immuniteit. Controle van plasmaconcentraties moet niertoxiciteit vermijden.
Onderzoek van ionentransport (in het bijzonder van kalium en de rol die ATP hier mogelijk bij speelt) moet bijdragen tot de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen tegen interstitiële cystitis.

Opmerking referent: preparaten op basis van pentosanen zijn in de handel als voedingssupplementen. Zij mogen geen therapeutische ‘claims’ dragen.

Belangenverstrengeling: niet vermeld.

Marinkovic SP, Moldwin R, Gillen LM, Stanton SL. The management of interstitial cystitis or painful bladder syndrome in women. BMJ 2009;339:337-342.

Hydroxyzine is in Nederland en België op de markt als zodanig en als Atarax®
Amitriptyline is in Nederland op de markt als zodanig en als Sarotex® en Tryptizol® en in België als Redomex®
Gabapentine is in Nederland op de markt als zodanig en als Neurontin®
Prednisolon is in Nederland en België op de markt als zodanig
Ciclosporine is in Nederland en België op de markt als Neoral® en als Sandimmune®