Bipolaire depressies

Bipolaire depressies worden gekenmerkt door terugkerende perioden van manische of hypomane fasen en perioden met ernstige depressies (‘major depression’). Indien er een manische fase geweest is, spreekt men van een ‘bipolaire I stoornis’. Tijdens de manische fase is de patiënt psychotisch. Bij een ‘bipolaire II stoornis’ is sprake van hypomane perioden.
De oude term ‘manisch-depressieve psychose’ suggereert een manische periode voorafgaand aan de depressie. Gebleken is dat meestal juist de aandoening begint met depressieve perioden, later gevolgd door een manische fase. De diagnostische criteria voor een unipolaire depressie zijn gelijk aan de criteria voor de depressieve fase bij de bipolaire stoornis.
Uit onderzoek in de VS is gebleken dat de lifetime-prevalentie van een bipolaire stoornis 4,5% bedraagt. De kans op suïcide wordt geschat op 5% bij patiënten die nooit klinisch behandeld worden. Met name in de eerste fase van de aandoening is de suïcidekans groot. Voor de behandeling van een manie bestaan tien medicamenteuze mogelijkheden: een typisch antipsychoticum of lithium, twee anti-epileptica en een zestal atypische antipsychotica. In een tabel worden de middelen voor de behandeling van de manie overzichtelijk weergegeven. Voor de behandeling van bipolaire depressie adviseert de FDA quetiapine en de combinatie olanzapine-fluoxetine. In feite zijn alle door de FDA goedgekeurde antidepressiva (behalve fluoxetine in combinatie met olanzapine) alleen voor unipolaire depressies geïndiceerd. Opgemerkt wordt dat paroxetine mogelijk een omslag naar een manie of hypomanie kan veroorzaken.
Er is nog weinig onderzoek gedaan naar psychotherapie bij een bipolaire stoornis. Uit één onderzoek (n=293) is gebleken dat de recidiefkans op jaarbasis met intensieve psychotherapie (52%) kleiner is dan met gebruikelijke medicatie (64%). Intensieve psychotherapie betekende in dit onderzoek dat er in totaal dertig wekelijkse behandelcontacten waren. Het overzichtsartikel gaf ook aan dat nog veel onduidelijkheid over de behandeling bestaat. Er is vooral meer onderzoek nodig naar antidepressiva en het risico op een omslag naar een manie. In een onderzoek werd zelfs in 40% van de gevallen binnen een jaar een manische of hypomane fase vastgesteld. Ook zijn meer gegevens vereist over de symptomatische behandeling van slaapstoornissen met bijvoorbeeld modafinil en pramipexol.

Belangenverstrengeling: de auteur heeft vergoedingen ontvangen van verschillende farmaceutische bedrijven.

Frye MA. Bipolar disorder – a focus on depression. N Engl J Med 2011;364:51-9.

Fluoxetine is in Nederland op de markt als zodanig en als Prozac®
Paroxetine is in Nederland op de markt als zodanig en als Seroxat®
Modafinil is in Nederland op de markt als Modiodal®
Pramipexol is in Nederland op de markt als zodanig en als Sifrol® en Mirapexin®
Gabapentine is in Nederland op de markt als zodanig en als Neurontin®
Olanzapine is in Nederland op de markt als Zyprexa® en Zypadhera®
Quetiapine is in Nederland op de markt als Seroquel®
Carbamazepine is in Nederland op de markt als zodanig en als Tegretol®
Lithium is in Nederland op de markt als zodanig en als Camcolit® en Priadel®