Effect van foliumzuurantagonisten in de vroege zwangerschap

Als foliumzuur tijdens het begin van de zwangerschap beschermt tegen neuraalbuisdefecten en andere aangeboren afwijkingen, dan zijn foliumzuurantagonisten theoretisch juist onveilig. Dit is ook al enkele keren in onderzoek aangetoond. Matok et al. onderzochten de risico's van foliumzuurantagonisten tijdens het eerste trimester van de zwangerschap in een retrospectief cohortonderzoek. Medicatiegegevens van 1998 tot 2007 uit het zuiden van Israël werden gekoppeld aan zwangerschapsinformatie en registraties van de bevalling over moeders en kinderen, inclusief informatie over abortussen op medische indicatie. Er was naast medicatiegegevens ook informatie over controle-echo's, perinatale sterfte, prematuriteit, dysmaturiteit, APGAR-scores en de indicaties voor eventuele vroegtijdige zwangerschapsonderbreking. Met behulp van de registraties zijn 84.823 geboorten en 998 afgebroken zwangerschappen onderzocht. In deze periode werden 527 moeders (571 foetussen) blootgesteld aan foliumzuurantagonisten. Hierbij onderscheidde men de dihydrofoliumzuurreductaseremmers trimethoprim, sulfasalazine en methotrexaat, en de overige stoffen die de foliumzuurconcentratie verlagen door farmacokinetische interactie zoals carbamazepine, fenytoïne, lamotrigine, primidon, valproïnezuur, fenobarbital en cholestyramine.
Voor alle onderzochte stoffen bleek te gelden dat blootstelling samenging met een verhoogde kans op aangeboren afwijkingen (OR 2,43; 95%BI 1,92-3,08). Daarbij ging het vooral om neuraalbuisdefecten (adjusted OR 6,5; 95%BI 4,34-9,15) en cardiovasculaire afwijkingen (OR 1,76; BI 1,05-2,95). Blootstelling aan trimethoprim, sulfasalazine en methotrexaat toonde ook significante correlatie met een verhoogde kans op afwijkingen van de urinewegen (OR 3,05; 95%BI 1,13-8,23). Er werd geen significant verband gevonden tussen gebruik van foliumzuurantagonisten en prematuriteit, dysmaturiteit of lage APGAR-scores. Bijzonder aan dit onderzoek is dat er ook gegevens van onderbroken zwangerschappen zijn gebruikt. In de discussie wordt ingegaan op de effecten van verminderde therapietrouw en spontane abortus. Dit zou waarschijnlijk een onderschatting geven van het effect.
Blootstelling aan foliumzuurantagonisten tijdens het eerste trimester van de zwangerschap gaat samen met een verhoogde kans op aangeboren afwijkingen. Artsen moeten deze middelen zo veel mogelijk vermijden bij vrouwen met een kinderwens.

Opmerking referent: aangezien zwangerschap vaak niet gepland is, is het belangrijk met vrouwen in de vruchtbare leeftijd over kinderwens te praten indien zij foliumzuurantagonisten gebruiken.

Belangenverstrengeling: geen.

Matok I, Gorodischer R, Koren G, Landau D, Wiznitzer A, Levy A. Exposure to folic acid antagonists during the first trimester of pregnancy and the risk of malformations. Br J Clin Pharmacol 2009;68(6):956-62.

Trimethoprim is in Nederland als zodanig op de markt en in co-trimoxazol
Sulfasalazine is in Nederland als zodanig op de markt en als Salazopyrine®
Methotrexaat is in Nederland als zodanig op de markt en als Emthexate® en Metoject®
Carbamazepine is in Nederland als zodanig op de markt en als Tegretol®
Fenytoïne is in Nederland als zodanig op de markt en als Diphantoïne Z® en Epanutin® Lamotrigine is in Nederland op de markt als zodanig en als Lamictal®
Primidon is in Nederland op de markt als Mysoline®
Valproïnezuur is in Nederland als zodanig op de markt en als Depakine®, Natriumvalproaat®, Orfiril® en Propymal®
Fenobarbital is in Nederland als zodanig op de markt
Cholestyramine in Nederland op de markt als Questran®