Praktijkgerichte nascholing over farmacotherapie in de eerste lijn
Menu

Endometriose

Door op 17-12-2010

Endometriose is bij vrouwen een belangrijke oorzaak van pijn in de onderbuik en verminderde vruchtbaarheid. De aandoening kenmerkt zich door het voorkomen van ‘endometriumweefsel’ buiten de uterus. Het komt voor bij 6-10% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd. Bij infertiele vrouwen is dit zelfs 50%. Endometriose ontstaat indien zich tijdens de menstruatie retrograad hormoongevoelige endometriumcellen op het peritoneum vasthechten en daar een ontstekingsreactie veroorzaken. Dit weefsel is dus ook gevoelig voor de cyclische oestrogenen. Er zijn vele risicofactoren voor endometriose beschreven, onder andere uterusafwijkingen, langdurige blootstelling aan oestrogenen (bijvoorbeeld vroege menarche, late menopauze, obesitas) en een korte menstruele cyclus. Consumptie van fruit en groene groenten gaat gepaard met een verminderd risico; langdurige lactatie en multipele zwangerschappen zouden juist een beschermend effect hebben. Endometriose gaat samen met een groter risico op autoimmuunziekten en maligniteiten. Uit onderzoek is gebleken dat bij 17-29% van de gevallen endometriose spontaan verdwijnt, bij 24-64% de aandoening verergert en 9-59% stabiel blijft.
Bekkenpijn als gevolg van endometriose is meestal chronisch (duurt langer dan zes maanden). Vaak is sprake van dysmenorroe en dyspareunie, maar ook zijn er buikklachten. De diagnose kan chirurgisch (laparoscopie) of met transvaginale echografie en MRI gesteld worden. De laatste twee technieken zijn vooral bij het vaststellen van ovariële endometriose nuttig. De therapeutische mogelijkheden zijn medicamenteus en chirurgisch, al dan niet gecombineerd. In de meeste gevallen keert de pijn echter binnen 6-12 maanden na de behandeling terug. Als pijnbestrijding worden NSAID’s vaak toegepast; zij blijken alle even effectief te zijn. Vaak worden ze in combinatie met hormonale anticonceptie bij endometriose toegepast. Hormonale anticonceptie kan zowel cyclisch als continue worden gebruikt. Medroxyprogesteron (‘prikpil’) is even effectief als orale anticonceptiva. Ook hormonale IUD’s blijken werkzaam te zijn. Gonadotropin-releasing hormone (GnRH) veroorzaakt een verlaging van de oestrogeenconcentratie hetgeen ook gunstig werkt op de endometriose-klachten. Danazol werd lange tijd frequent gebruikt voor endometriose. De androgene bijwerkingen blijken echter een beperkende factor te zijn. Chirurgische methoden worden toegepast indien medicamenteuze behandelingen falen. Excisie en lasertherapie zijn de belangrijkste methodieken. Laparoscopische ablatie is bij een vervolgperiode van zes maanden bij 65% van de gevallen effectief. Neurectomie van betrokken zenuwen wordt bij resistente gevallen ook toegepast. Behandeling van endometriose heeft geen negatieve invloed op de (toekomstige) vruchtbaarheid.
De auteur merkt op dat er geen goede gerandomiseerde klinische onderzoeken zijn om de optimale behandeling van endometriose vast te stellen. Het is dus niet duidelijk of medicamenteuze dan wel chirurgische aanpak de voorkeur heeft. Ook wordt vermeld dat het placebo-effect van de toegepaste behandelingen hoog is (40-45%). Voorts ontbreekt er nog steeds een non-invasieve diagnostische test met een voldoende hoge sensitiviteit en specificiteit.

Opmerking referent: de figuren en tabellen met het overzicht van de verschillende therapeutische mogelijkheden vormen een essentieel onderdeel van het artikel. Ze zijn zeer verhelderend.

Belangenverstrengeling: de auteur kreeg vergoedingen voor adviezen van een aantal farmaceutische bedrijven. Ze had ook aandelen in een tweetal bedrijven.

Giudice LC. Endometriosis. N Engl J Med 2010;362:2389-8.

GnRH en agonisten zijn in Nederland op de markt als Synarel® en Lucrin®
Danazol is in Nederland op de markt als Danatrol®

Log nu in om het volledige artikel te bekijken of om te reageren.

Abonneren

Informatie over dit artikel

Auteurs Knuistingh Neven, A.
Thema Aanbevolen Overzichten
Publicatie 17 december 2010
Editie PiL - Jaargang 14 - editie 10 - Editie 10, 2010