Praktijkgerichte nascholing over farmacotherapie in de eerste lijn
Menu

Farmacotherapie bij obesitas

Door op 28-05-2010

Naar schatting kwam obesitas of overgewicht in 2003-2004 bij tweederde van de volwassen Amerikanen voor. 4,8% had extreem overgewicht. De toename van obesitas brengt een enorme economische last met zich mee: het risico van hypertensie, dyslipidemie, type 2 diabetes mellitus, cardiovasculaire ziektes en slaapapnoe zijn verhoogd. Behandeling van obesitas is levenslang en dieet en lichaamsbeweging moeten hiervan altijd onderdeel zijn. De American College of Physicians adviseert farmacotherapie bij personen met een body mass index (BMI) >30 kg/m2 of bij personen met een BMI >27 kg/m2 met comorbiditeit.
De hoeveelheid gewichtsverlies die aan farmacotherapie kan worden toegeschreven is beperkt: <5 kg na één jaar. desalniettemin zorgt dit gewichtsverlies wel voor betere insulinegevoeligheid, glucosecontrole, lipidenconcentraties en verminderde hypertensie.
Er zijn drie farmacologische klassen van gewichtsverlagende medicatie: geneesmiddelen die voedselinname verminderen, die vetabsorptie beperken en die energieverbruik verhogen.
De groep geneesmiddelen die de voedselinname vermindert, is veruit de grootste. Tot deze groep behoren middelen die afgifte van noradrenaline verhogen of de heropname van deze neuroransmitter remmen, zoals amfetamine. Wegens het verslavende effect van amfetamine wordt dit middel niet aangeraden. Ook middelen die op het serotoninesysteem aangrijpen en de heropname van serotonine remmen, verminderen de voedselinname. Bij gebruik van fluoxetine is gewichtsverlies van 4,74 kg na zes maanden en 3,15 kg na twaalf maanden beschreven. Sibutramine, waarvan de twee metabolieten effectiever zijn dan de moederverbinding, werkt zowel serotonerg als noradrenerg. Het veroorzaakt een gevoel van verzadiging en verhoogt het energieverbruik door thermogenese. Met sibutramine is een gewichtsverlies van 4,45 kg na twaalf maanden beschreven en ook een daling van de cholesterolconcentratie, bloeddruk en hartslag. Maar het effect houdt niet aan na staken van de behandeling. Bijwerkingen zijn hoofdpijn, slapeloosheid, droge mond en obstipatie.
Een nieuwe klasse geneesmiddelen die de voedselinname moet verlagen zijn de antagonisten van de cannabinoid type 1-receptor (CB1). Het endocannabinoidsysteem speelt een belangrijke rol in de regulatie van voedselinname, energiebalans, glucose- en vetmetabolisme. Het enige middel in deze groep, rimonabant, werd in 2008 van de markt gehaald wegens psychiatrische bijwerkingen die bij 26% van de gebruikers van rimonabant optraden en bij 14% van de patiënten die placebo gebruikten.
Tot de groep middelen die vetabsorptie remmen behoort orlistat. Het remt reversibel gastrointestinaal lipase, waardoor hydrolyse en daardoor absorptie van vet uit eten wordt verlaagd met ongeveer 30%. Het is net als sibutramine door de FDA goedgekeurd voor langdurige behandeling van obesitas. Aangetoond is de vermindering door orlistat van de omtrek van de taille, totaal en LDL-cholesterol, bloeddruk- en insulineresistentie en de verbetering van bloedglucosewaarden. Er zijn onderzoeken gedaan naar het gebruik van orlistat bij adolescenten, maar de resultaten van deze onderzoeken spreken elkaar tegen, waardoor er nog geen duidelijkheid over effectiviteit in die groep is. Patiënten met orlistat moeten suppletie van vetoplosbare vitamine A, D, E en K krijgen, aangezien de absorptie hiervan geremd wordt.
Efedrine en coffeïne zijn middelen die energieverbruik verhogen. Ze zijn niet voor deze indicatie als geneesmiddel verkrijgbaar, maar kunnen in voedingssupplementen zitten. Er zijn op dit moment meer dan dertig geneesmiddelen voor de behandeling van obesitas in onderzoek, waaronder het incretine ‘glucagon-like peptide-1’ (GLP-1) dat insulinesecretie stimuleert en maaglediging vertraagt. Nadeel is dat het geïnjecteerd moet worden.
Gliptines verhogen de incretineconcentraties door remming van het enzym dat incretines afbreekt: dipeptidyl peptidase IV (DPP-4). Er zijn middelen op de markt die op het incretinesysteem werken, maar deze zijn alleen nog geregistreerd voor type 2 diabetes mellitus. Helaas zijn er geen langetermijngegevens over farmacotherapie bij obesitas bekend. Het langstlopende onderzoek is uitgevoerd met orlistat en duurde vier jaar. Er zijn dus meer gegevens nodig over gebruik gedurende lange termijn met gegevens over mortaliteit en morbiditeit.

Belangenverstrengeling: geen.

Li M, Cheung BMY. Pharmacotherapy for obesity. Br J Clin Pharmacol 2009;68: 804-810.

Sibutramine was in Nederland op de markt als Reductil®
Orlistat is in Nederland op de markt als alli® en Xenical®
Fluoxetine is in Nederland op de markt als zodanig en als Prozac®

Log nu in om het volledige artikel te bekijken of om te reageren.

Abonneren

Informatie over dit artikel

Auteurs P.A.G. de Klaver
Thema Farmacotherapie
Publicatie 28 mei 2010
Editie PiL - Jaargang 14 - editie 4 - Editie 4, 2010