Praktijkgerichte nascholing over farmacotherapie in de eerste lijn
Menu

Gebruik van antipsychotica bij oudere patiënten: verband met longontsteking

Door op 16-08-2010

Het gebruik (en misbruik) van antipsychotica onder ouderen is wijd verbreid bij psychosen, gedragsstoornissen en andere verschijnselen zoals dementie. Deze stoffen worden verdeeld in twee groepen:
a. ‘typische’ antipsychotica: butyrofenonen zoals haloperidol, en fenothiazinen zoals thioridazine;
b. ‘atypische’ antipsychotica: deze zijn van jongere datum en omvatten onder meer clozapine, risperidon, olanzapine en quetiapine.
In 2005 waarschuwde de Food and Drug Administration (FDA) voor toegenomen mortaliteit onder oudere demente patiënten die werden behandeld met atypische antipsychotica. De voornaamste doodsoorzaak onder deze patiënten was longontsteking. In 2008 werd deze waarschuwing uitgebreid met de typische antipsychotica. De vraag rees of longontsteking wel de oorzaak was, omdat het achtergrondrisico op een fatale longontsteking ook verhoogd is bij oudere patiënten met een psychiatrische aandoening. Het doel van dit geneste case control-onderzoek was dan ook om meer bewijs te verzamelen over een mogelijk verband tussen gebruik van typische en atypische antipsychotica en het risico op fatale en niet-fatale, buiten het ziekenhuis opgelopen longontsteking onder ouderen.
Het gedegen onderzoek werd uitgevoerd in het Nederlandse ‘Integrated Primary Care Information’ (IPCI) gegevensbestand. Dit bestand is opgezet voor het verrichten van wetenschappelijk onderzoek in de eerste lijn en bevat gegevens van meer dan 500.000 patiënten, waarvan de verdeling van leeftijd en geslacht overeenkomt met die van de totale Nederlandse bevolking. De onderzoekspopulatie bestond uit alle patiënten van 65 jaar en ouder, die tussen 1996 en 2006 geregistreerd stonden in het IPCI bestand, en aan wie in die periode voor het eerst een antipsychoticum werd voorgeschreven. ‘Cases’ waren patiënten met een buiten het ziekenhuis opgelopen longontsteking. Tot twintig bijpassende controlepatiënten werden per case gezocht op grond van leeftijd, geslacht en diagnosedatum van de case. De blootstelling aan antipsychotica werd ingedeeld per soort middel (typisch of atypisch), dosering, duur van de behandeling en tijdstip van blootstelling in relatie tot de diagnosedatum. Het verband tussen blootstelling aan antipsychotica en longontsteking werd onderzocht met behulp van conditionele logistische regressie.
Tijdens de onderzoeksperiode kregen 2560 patiënten voor het eerst een antipsychoticum voorgeschreven. Van hen ontwikkelden 264 patiënten een longontsteking; voor 258 van hen konden uiteindelijk 1686 bijpassende controlepatiënten worden gevonden. Vijfenzestig patiënten met longontsteking overleden binnen dertig dagen, bij hen werd de diagnose fatale longontsteking gesteld. Gebruik van atypische (OR 2,61; 95%BI 1,48-4,61) en typische (OR 1,76; 95%BI 1,22-2,53) antipsychotica op de diagnosedatum of minder dan dertig dagen daarvoor hield verband met een dosisafhankelijke toename van het risico op longontsteking vergeleken met gebruik langer dan 180 dagen geleden. Alleen het gebruik van de atypische middelen bleek samen te gaan met een verhoogd risico op fatale longontsteking (OR 5,97; 95%BI 1,49-23,98). Mogelijk ligt de oorzaak hiervan in slikstoornissen.
Kanttekeningen die de auteurs zelf maakten bij het gevonden verband zijn de mogelijkheden van ‘residual confounding’ door niet gemeten covariaten of verschillen in ernst van de ziekte, en het feit dat de blootstelling aan antipsychotica was gebaseerd op prescriptiegegevens.

Belangenverstrengeling: alleen Sturkenboom vermeldde banden met verschillende farmaceutische bedrijven.

Trifiro G, Gambassi G, Sen EF, Caputi AP, Bagnardi V, Brea J, Sturkenboom MC. Association of community-acquired pneumonia with antipsychotic drug use in elderly patients. A nested case-control study. Ann Intern Med 2010;152:418-25.

Log nu in om het volledige artikel te bekijken of om te reageren.

Abonneren

Informatie over dit artikel

Auteurs dr. L.E. Visser
Thema Farmacotherapie
Publicatie 16 augustus 2010
Editie PiL - Jaargang 14 - editie 6 - Editie 6, 2010