Geen bescherming tegen cognitief verval met Ginkgo biloba

Extracten uit bladeren van de Japanse tempelboom of Ginkgo biloba L. worden op grote schaal gebruikt om cognitief verval te vermijden of te vertragen. Het aanvankelijke enthousiasme maakt plaats voor scepsis na een negatieve Cochrane-analyse en het recent gepubliceerde grootschalige ‘GEM’ onderzoek (Ginkgo biloba Evaluation on Memory; Dekosky et al. 2008). Dit onderzoek kon geen verschil aantonen tussen placebo en Ginkgo biloba wat de incidentie van de ziekte van Alzheimer betreft.
In de hier besproken publicatie worden de resultaten van het GEM-onderzoek opnieuw bekeken met het oog op beoordeling van het cognitief verval in de onderzoeksperiode (secundaire uitkomst). Patiënten kwamen in aanmerking wanneer ze in hun onmiddellijke omgeving een verwante hadden die bereid was om een zesmaandelijks interview te laten afnemen. Patiënten mochten eventueel aan een milde cognitieve deficiëntie lijden. De leeftijd van de geïncludeerde patiënten bedroeg gemiddeld 79 jaar (n=1524 placebo; n=1545 Ginkgo biloba). De patiënten mochten geen anticoagulerende (genees)middelen, vitamine E, antidepressiva of cholinesteraseremmers gebruiken. Als onderzoeksmedicatie namen ze tweemaal daags 120 mg EGb761 (een extract van Ginkgo biloba-bladeren gestandaardiseerd op 24% flavonoïdglycosiden en 6% terpeenlactonen). Evaluatie van het therapeutisch effect gebeurde om de zes maanden met behulp van een neuropsychologische testbatterij. De gemiddelde opvolgperiode bedroeg 6,1 jaar (maximum 7,3 jaar).
De globale cognitieve achteruitgang verschilde niet significant tussen de placebo- en de interventiegroep (intention-to-treat- of ITT-analyse). Afwezigheid van significantie werd ook vastgesteld voor alle samenstellende parameters: geheugen, aandacht, spraak, handelingen en alertheid qua gezicht. Uitsplitsing van de achteruitgang per jaar leverde ook geen significante wijzigingen op. Aan het einde van het onderzoek was het aantal patiënten dat nog onderzoeksmedicatie nam, gedaald tot 60%. Nevenwerkingen, ook de ernstige, waren vergelijkbaar in beide groepen.
Deze analyse heeft wel enkele zwakke punten. Therapietrouw werd als voldoende beschouwd wanneer patiënten 50% van de onderzoeksmedicatie innamen. Met deze brede norm was op het einde van het onderzoek slechts 60% van de deelnemers therapietrouw. Gedetailleerde cognitieve gegevens waren slechts voor de laatste drie tot vier jaar voorhanden. Voor de eerste jaren van het onderzoek moesten de auteurs de gegevens sprokkelen uit evaluaties uitgevoerd wanneer er tekenen van cognitief verval waren. Anderzijds heeft het onderzoek voldoende ‘power’ om bij een standaardafwijking van 0,009 voor globale cognitie significantie te zien.
Zowel de primaire als secundaire eindpunten van het GEM-onderzoek geven geen ondersteuning voor gebruik van het Egb761 Ginkgo biloba-extract om de ziekte van Alzheimer te voorkomen of cognitief verval te verminderen.

Opmerking referent: de resultaten van het GEM-onderzoek moeten met de nodige reserve benaderd worden, gezien het feit dat het onderzoeksprotocol zo gebrekkig werd gevolgd. Met belangstelling kijken we uit naar het Franse GuidAge-onderzoek, waarvan de resultaten in de loop van 2010 bekend worden gemaakt.

Belangenverstrengeling: Schwabe Pharmaceuticals (Karlsruhe, Duitsland) schonk de tabletten met Ginkgo biloba-extract en identieke placebo-tabletten. Het onderzoek werd gefinancierd door een aantal academische en overheidsinstituten. Eén van de auteurs verrichte advieswerk voor Pfizer. Verschillende andere auteurs van het artikel ontvingen financiële ondersteuning van diverse farmaceutische bedrijven voor hun onderzoeksactiviteiten.

Snitz BE, O’Meara ES, Carlson MC et al. Ginkgo biloba for preventing cognitive decline in older adults. A randomized trial. JAMA 2009;302:2663-70.
Dekosky ST, Williamson JD, Fitzpatrick AL et al. Ginkgo Evaluation of Memory (GEM) study investigators. Ginkgo biloba for prevention of dementia: a randomized controlled trial. JAMA 2008;300:2253-62.

Ginkgo biloba (EGb761) is in Nederland en België op de markt als Tavonin® en in België ook als Tanakan®