Geneesmiddelbeoordelingen: de casus reboxetine

Reboxetine is een selectieve noradrenalineheropnameremmer. Het middel is sinds 1997 in verschillende Europese landen op de markt toegelaten als antidepressivum. In de Verenigde Staten is de toelating echter afgewezen in 2001. Toen de Duitse IQWiG (Institut für Qualität und Wirtschaftlichkeit im Gesundheitswesen) de meerwaarde van reboxetine wilde beoordelen, constateerde zij dat er door publicatiebias een overschatting van het effect en een onderschatting van de risico's van reboxetine was (Wieseler et al, 2010). Volgens de IQWiG waren slechts de resultaten van onderzoeken bij 1600 patiënten bekend, terwijl waarschijnlijk 4600 patiënten aan klinische onderzoeken hebben deelgenomen. Daarom meldde IQWiG in 2009 dat zij geen gewogen evaluatie van dit middel kon doen. Later kwam Pfizer met gegevens van 4098 patiënten. Op basis van deze gegevens concludeerde IQWiG dat reboxetine niet effectief is als antidepressivum en bepaalde risico's bij het gebruik geeft. Daarnaast concludeerde IQWiG opnieuw dat er een flinke publicatiebias is in het gepubliceerde materiaal.
Eiding et al. (2010) beschreven hoe sterk de publicatiebias van reboxetine is op basis van de gegevens van deze 4098 patiënten. Volgens gepubliceerde onderzoeken (één) was de effectiviteit van reboxetine significant beter dan die van placebo, met een OR van 2,51 (95%BI:1,49 - 4,25). Na analyse van alle data van de andere zes (ongepubliceerde) onderzoeken was de effectiviteit versus placebo niet meer significant (OR 1,17; 95%BI:0,91-1,51). De effectiviteit van reboxetine versus SSRI was volgens de drie gepubliceerde onderzoeken gelijkwaardig met enkele SSRI’s (OR 0,98; 95%BI:0,68-1,40). Wanneer hier de vijf ongepubliceerde onderzoeken aan werden toegevoegd, nam het effect van reboxetine versus diverse SSRI’s af tot een OR van 0,80 (95%BI:0,67 - 0,96).
In hetzelfde nummer van BMJ pleiten Steinbrook en Kassire (2010) voor betere toegang tot alle onderzoeksgegevens voor onderzoekers, auteurs en redacteuren. Freemantle werpt tegen dat de onderzoeksgegevens van moderne klinische onderzoeken daarvoor veel te complex zijn. De registratieautoriteiten moeten hun werk gewoon goed uitvoeren en daarbij voldoende ondersteund worden. Bovendien moeten wetenschappelijke tijdschriften een kritische discussie over geneesmiddelen en onderzoeken ondersteunen.

Opmerking referent: het is jammer dat er nog steeds veel fout gaat met het beschikbaar komen van onderzoeksgegevens die nodig zijn om de meerwaarde van geneesmiddelen te beoordelen. Dit is niet in het belang van de gezondheid van mensen met depressieve klachten.

Eyding D, Lelgemann M, Grouven U, Härter M, Kromp M, Kaiser T, et al. Reboxetine for acute treatment of major depression: systematic review and meta-analysis of published and unpublished placebo and selective serotonin reuptake inhibitor controlled trials. BMJ 2010;341:c4737.
Freemantle N. Journals must facilitate criticism. BMJ 2010;341:c5397.
Steinbrook R, Kassirer JP. Free the data. Data availability for industry sponsored trials: what should medical journals require? BMJ 2010;341:c5391.
Wieseler B, McGauran N, Kaiser T. Finding studies on reboxetine: a tale of hide and seek. BMJ 2010;341:c4942.

Reboxetine (Edronax®, Norebox®, Prolift®, Solvex®, Davedax®,Vestra®) is in Nederland niet op de markt