Geneesmiddelenmisbruik: een overzicht

Het misbruik van geneesmiddelen begint epidemische vormen aan te nemen, zo stellen Hernandez et al. Zij belichten deze problematiek in dit uitgebreide overzichtsartikel, waarin zij in eerste instantie de moeilijkheden bij het definiëren van het probleem beschrijven. In de Engelstalige literatuur komen we termen tegen als ‘misuse’, ‘abuse’, ‘nonprescribed use’, ‘nonmedical use’ en ‘diversion’. De auteurs spitsen het toe op door artsen voorgeschreven medicatie. Als voorbeeld noemen zij het misbruik van analgetica. Deze worden voorgeschreven om pijn te bestrijden (bijvoorbeeld morfine), maar het gebruik wordt daarna voortgezet om angst te bestrijden. Een probleem is dat het gebruik van de hier bedoelde geneesmiddelen sociaal beter geaccepteerd wordt dan het gebruik van bijvoorbeeld heroïne en cocaïne.
Ook is het zorgelijk dat potentiële gebruikers het probleem niet inzien. Uit onderzoek is gebleken dat 20% van degenen die geneesmiddelen misbruiken deze op recept kregen voorgeschreven. Een aanmerkelijk deel (56%) kreeg het middel echter van familie of vrienden. Slechts 4,3% kocht het bij een drugsdealer. Het is in ieder geval duidelijk dat misbruik van geneesmiddelen kan leiden tot problemen in het dagelijks leven, de gezondheid kan schaden en problemen op het werk kan opleveren. Ook kan men met justitie in aanraking komen. De financiële schade schat men in de Verenigde Staten op 9,5 miljard dollar (2005).
Indien men het drugsgebruik in zijn volle omvang beziet, dan blijkt het merendeel van de betrokkenen (56,6%) marihuana te gebruiken. Pijnstillers volgen als tweede (22,5%). Tranquillizers (3,2%) en sedativa (0,8%) nemen een bescheiden plaats in. Cocaïne (0,8%) en heroïne (0,1%) worden - relatief gezien - weinig gebruikt. De auteurs beschrijven de groepen geneesmiddelen die in beginsel aanleiding tot misbruik kunnen geven. Dit zijn narcotica, sedativa/hypnotica, stimulantia en tranquillizers. De indicaties en mogelijke bijwerkingen worden in een tabel weergegeven. Een belangrijk probleem is een gebrek aan consensus over de te gebruiken terminologie waardoor onderzoeksgegevens niet vergelijkbaar zijn en men eigenlijk geen goed inzicht in de omvang van het probleem krijgt. Ook het aantal gevallen van misbruik met een dodelijke afloop is niet goed bekend maar de laatste jaren wel sterk gestegen. De auteurs gaan nader in op het misbruik van opioïden, die primair als analgeticum worden voorgeschreven. In dit verband worden oxycodon, methadon en fentanyl genoemd. Uit groep sedativa en tranquillizers worden alprazolam en clonazepam genoemd als potentieel gevaarlijk. Voorts wordt ingegaan op het gebruik van stimulantia bij ADHD. Als laatste worden ketamine en propofol genoemd.
Het zal duidelijk zijn dat misbruik van deze middelen vooral voorkomt in de medische sector. Het is niet alleen een taak voor artsen en apothekers, maar ook voor andere verantwoordelijken om geneesmiddelenmisbruik te voorkomen.

Opmerking referent: terecht noemen de auteurs hun artikel een ‘State of the Art’. Het moet bij velen de ogen openen.

Belangenverstrengeling: geen.

Hernandez SH, Nelson LS. Prescription drug abuse: insight into the epidemic. Clin Pharm Ther 2010;88:307-17.

Oxycodon is in Nederland op de markt als OxyContin®, OxyNorm®
Methadon is in Nederland op de markt als zodanig en als Symoron® en Pinadone®
Fentanyl is in Nederland op de markt als zodanig en als Durogesic®
Alprazolam is in Nederland op de markt als zodanig en als Xanax®
Clonazepam is in Nederland op de markt als Rivotril®