Melding van bijwerkingen door huisartsen

Voor farmacovigilantie zijn spontane meldingen van geneesmiddelbijwerkingen van groot belang. Het is bekend dat er sprake is van onderrapportage van bijwerkingen. In het Verenigd Koninkrijk worden bijwerkingen gemeld met het Yellow Card Scheme, vergelijkbaar met de meldingsformulieren van Lareb achter in het Farmacotherapeutisch Kompas. In het Verenigd Koninkrijk blijkt sprake te zijn van een terugloop in het aantal meldingen van bijwerkingen. Huisartsen zijn daar traditioneel de grootste melders. In de West Midlands is het aantal meldingen van bijwerkingen door huisartsen tussen 1994 en 2005 met maar liefst 58% gedaald. Cox ging na welke kenmerken van de huisartsenpraktijk samengaan met het meldingspercentage van bijwerkingen in de West Midlands.
In de West Midlands zijn de huisartsen in dertig groepen (Primary Care Trust, PCT’s) ondergebracht met een gemiddeld patiëntenaantal van 177.860 personen. Er wonen meer dan vijf miljoen mensen. Gegevens over gemelde bijwerkingen tussen 2004 en 2006 werden opgevraagd bij het Yellow Card Scheme-centrum van de West Midlands. Overige data over de praktijken werden opgevraagd bij de National Health Service (NHS). Er werd gekeken naar alle geneesmiddelen en naar ’top drugs’, dat wil zeggen geneesmiddelen waarvoor de meeste meldingen werden gedaan.
In de onderzoeksperiode werden in de West Midlands door huisartsen 1175 meldingen van bijwerkingen gedaan, wat overeenkomt met 213 meldingen per miljoen inwoners. Bijwerkingmeldingen van ‘top drugs’, 14 geneesmiddelen in totaal, bedroegen 24% van alle meldingen. Van deze 14 ‘top drugs’ werden er 13 intensief gevolgd door het Yellow Card Scheme, omdat het betrekkelijk nieuwe middelen waren. De voorschriften voor ‘top drugs’ bedroegen slechts 3,3% van alle voorschriften. Het aantal meldingen van bijwerkingen was negatief gecorreleerd met het aantal recepten uitgeschreven per duizend inwoners, zowel voor ’top drugs’ als voor alle geneesmiddelen. Het aantal meldingen voor zowel ‘top drugs’ als alle geneesmiddelen was ook negatief gecorreleerd met het aantal mannelijke huisartsen, het aantal huisartsen ouder dan 55 jaar, het aantal praktijken met slechts één huisarts en het gemiddeld aantal patiënten per huisarts in een praktijk. Er was een positief verband tussen melding van bijwerkingen en de score op kwaliteitsindicatoren. Ook de mate van sociale achterstand van de patiëntenpopulatie correleerde negatief met het aantal meldingen van bijwerkingen. Het aantal patiënten ouder dan 65 jaar was niet gerelateerd aan het aantal meldingen van bijwerkingen.
Uit dit onderzoek blijkt dat huisartsen die veel geneesmiddelen voorschrijven weinig meldingen doen van bijwerkingen. Wellicht zijn de huisartsen die als eerste nieuwe geneesmiddelen voorschrijven juist degenen die het minst frequent bijwerkingen melden. De huisartsen die veel geneesmiddelen voorschrijven, hebben misschien meer vertrouwen in geneesmiddelen, waardoor ze minder bijwerkingen melden. Meerdere onderzoeken laten vergelijkbare resultaten zien. Uit een publicatie van Florinus et al. in Nederland bleek dat een klein deel van de huisartsen verantwoordelijk was voor het voorschrijven van de helft van de nieuw op de markt gebrachte geneesmiddelen. Nieuwe geneesmiddelen werden meer voorgeschreven door huisartsen die gericht waren op de industrie. Wellicht is instelling van een kwaliteitsindicator van het melden van bijwerkingen of een financiële prikkel een manier om huisartsen te bewegen meer bijwerkingen te melden, hoewel praktijken die goed scoren op kwaliteitsindicatoren toch al de meeste meldingen doen.

Belangenverstrengeling: geen.

Cox A.R. Correlates of spontaneous reporting of adverse drug reactions within primary care: the paradox of low prescribers who are high reporters. Br J Clin Pharmacol 2010,69;5:529-534.
Florentinus SR, Heerdink ER, Groenewegen PP, de Bakker D, van Dijk L, Fabiënne Greins AMG, Leufkens HGM. Who are early prescribers of new drugs? In: New drugs in general practice: prescribing patterns and external influences, ed. Florentinus SR. Utrecht University, 2006: 53-64.