Risicoscore voor bijwerkingen van geneesmiddelen

Aandoeningen die verband houden met gebruik van geneesmiddelen zijn een belangrijk medisch probleem. Geschat wordt dat 3 tot 5% van alle ziekenhuisopnamen wordt veroorzaakt door geneesmiddelen. Ouderen (>65 jaar) zijn kwetsbaarder dan volwassenen omdat zij meer geneesmiddelen gebruiken en omdat op hogere leeftijd veranderingen van farmacokinetiek en farmacodynamiek optreden. Een mogelijke strategie om dergelijke bijwerkingen te voorkomen, is om de patiënten die meer risico hebben dan anderen te identificeren, zodat extra aandacht aan deze groep kan worden besteed. Voor veel andere problemen bestaan risicoschalen, maar voor ‘adverse drug reactions’ (ADR’s) nog niet.
In dit onderzoek is een dergelijke schaal ontwikkeld en gevalideerd. De schaal is opgesteld met de gegevens van de Gruppo Italiano di Farmacoepidemiologia nell’Anziano. Er zijn bijna 6.000 patiënten van 65 jaar en ouder geïncludeerd, die waren opgenomen in universitaire medisch centra in Italië en ten minste één geneesmiddel gebruikten. De deelnemers werden dagelijks bezocht door de onderzoeker, die naging of er ADR’s optraden. Causaliteit werd onderzocht met het algoritme van Naranjo en alleen ‘zekere’ en ‘waarschijnlijke’ ADR’s werden geanalyseerd. In totaal werd bij 383 patiënten één of meer ADR gevonden. Cardiovasculaire complicaties en aritmiën werden het meest gezien, gevolgd door gastrointestinale, neurologische en neuropsychiatrische complicaties.
Het aantal gebruikte geneesmiddelen, eerdere ADR, vier of meer comorbiditeiten, hartfalen, leverziekte en nierfalen toonden een samenhang met het risico op een ADR en werden in het model opgenomen. In het model is aan het gebruik van acht of meer geneesmiddelen vier punten gegeven, aan een eerdere ADR twee punten en alle andere parameters één punt, waardoor een score van nul tot tien punten ontstaat. Bij patiënten met een score van nul of één ontstond in 2,0% van de patiënten een ADR tegen 21,7% in patiënten met een score van acht of meer. Een afkapwaarde tussen drie en vier geeft een goede balans tussen sensitiviteit (68%) en specificiteit (65%).
In het validatieonderzoek werd bij 483 patiënten van 65 jaar en ouder die waren opgenomen op afdelingen geriatrie en interne geneeskunde in vier ziekenhuizen in Europa het optreden van ADR’s onderzocht in relatie tot de risicoscore. Bij 56 patiënten werd één of meer ADR waargenomen. Alle parameters in de risicoscore toonden verband met het optreden van een ADR met uitzondering van hartfalen. Bij patiënten met een score van 0 tot 1 trad in 4,5% van de gevallen een ADR op, tegen 28% bij de patiënten met een score van 8 of hoger. De ‘area under curve’, waarmee het onderscheidend vermogen van de test wordt onderzocht, was significant (0,70; 95%BI 0,63-0,78).
Volgens de auteurs is het genoemde instrument een praktische, efficiënte en eenvoudige methode om patiënten met een verhoogd risico op ADR’s te identificeren. In de toekomst kan deze groep extra aandacht krijgen om het ontstaan van ADR’s te voorkomen.

Belangenverstrengeling: het onderzoek werd gefinancierd door een subsidie van GerontoNet Group, een netwerk van academische geriatrische afdelingen, gesponsord door Servier.

Onder G, Petrovic M, Tangiisuram B, Meinardi MC, Markito-Notenboom WP, Somers A, Rajkumar C, Bernabei R, Cammen TJM van der. Development and validation of a score to assess risk of adverse drug reactions among in-hospital patients 65 years or older. Arch Intern Med 2010;170:1142-8.